Op 31 oktober 1862 werd er in East End, Londen een rebels meisje geboren in een arbeidersfamilie. Iedereen in de familie moest werken om het gezin te voorzien in levensonderhoud. Het leven was hard voor Sarah, toch koos zij ervoor het zichzelf nog moeilijker te maken. Zij werd pionier in gendergelijkheid op het werk en eerlijke werkomstandigheden. Het lukte haar om de sterke luciferindustrie succesvol te hervormen en een blijvende erfenis achter te laten voor arbeiders wereldwijd. Haar verhaal is fictief gebruikt in de nieuwe Netflix-film Enola Holmes 2 over de ‘Match girls strike’, een leuke film, maar hij doet geen recht aan Sarahs gevecht tegen de luciferindustrie. Ik stel je graag voor aan Sarah Chapman en haar echte verhaal.
Industrialisatie, de hemel of de hel?
Sarah wordt geboren midden in de opkomende industrialisatie in Engeland. Londen telde op dat moment ongeveer 750.000 mensen en was op Parijs na de grootste stad van Europa. Londen was overbevolkt vies en ongezond. Sarah leefde in East End, een arme wijk die snel volstroomde met mensen die werk zochten in de opkomende fabrieken. Mensen woonden in extreem kleine kamers, zolders en kelders met hele gezinnen bij elkaar. Soms wel met acht mensen op een vierkante meter. Open afvoeren en rioleringen stroomden langs of door het midden van de onverharde straten. De mensen leefde in extreem onhygiënische en ongezonde omstandigheden. Het ongedierte en besmettelijke ziekten struinden door de wijk en lieten een spoor van doden achter. In de rijkere gebieden in Londen verbeterde de leefomstandigheden dankzij de industrialisatie. Het verschil tussen de rijker wordende middenklasse en de arme fabrieksarbeiders werd steeds groter. Waar de fabriekseigenaren zich verplaatsten in de eerste auto’s hadden hun arbeiders niet genoeg geld om schoenen te kopen.
Overgeleverd aan geldwolven
In de wijk Bow in East Londen stonde de Bryant & May luciferfabriek.
Sarah werkte hier dagelijks, samen met haar zus, moeder en ongeveer 1500 andere vrouwen en meisjes vanaf dertien jaar. De fabriek was erg winstgevend, groeide snel en bestreed concurrenten door ze over te nemen.
Iedere ochtend voor half zeven meldden de vrouwen en meisjes zich voor hun shift. Tijdens deze veertien uur durende shift deden zij levensgevaarlijk en afmattend werk. Ze stonden de hele dag, hadden twee korte geplande pauzes en moesten zelf het gereedschap kopen dat ze nodig hadden om hun werk te kunnen uitvoeren. De fabriekseigenaren deden er alles aan om de loonkosten zo laag mogelijk te houden. Een rommelige werkplek, een ongeplande toiletpauze of praten gedurende het werk werd bestraft met boetes. Ook vieze voeten waren een reden om loon in te houden, terwijl de meeste van deze meisjes niet eens voldoende verdienden om zich schoenen te kunnen veroorloven.
Klagen deden ze niet want, arbeiders waren er meer dan genoeg. Vanaf het platteland kwamen mensen naar de stad om werk te vinden. Ondanks dat de werkomstandigheden erbarmelijk waren, deden de vrouwen er alles aan om hun werk te behouden. Zelfs handtastelijkheden, misbruik en mishandeling door de voormannen lieten ze zich aanleunen. Het verliezen van hun werk betekende dat ze helemaal geen middel van bestaan meer hadden.
Demoraliserende en beledigende omstandigheden kun je missen als kiespijn
Na verloop van tijd ontwikkelden veel vrouwen een zogenoemde fossy kaak. Dit was een soort botkanker die zorgde voor ondraaglijk pijnlijke abcessen in de mond. Deze tasten de kaakbotten aan en leidde tot misvorming van het gezicht en soms zelfs tot dodelijke hersenbeschadigingen. Het bedrijf was zich bewust van deze ziekte veroorzaakt door te veel blootstelling aan witte fosfor. De veilig rode variant was in 1840 al ontdekt, maar werd niet in gebruik genomen. Bryant & May deden de klachten van werknemers af als kiespijn en eisten dat zij hun tanden lieten verwijderen. Bij weigering volgde ontslag. De onvrede bij de werkneemsters groeide mee met de abcessen en het verschil van hun rijkdom in vergelijking met de fabriekseigenaren.
Als vrouwen zich verenigen
In juli 1888 werd een arbeidster onterecht ontslagen. Dit was het resultaat van een krantenartikel in _’The Link’_, geschreven door vrijdenker en hervormer Annie Bessant. Zij had in de weken ervoor met arbeiders van de Bryant & May fabriek over hun werkomstandigheden gesproken. Op 23 juni publiceerde zij een artikel met de titel; “Witte slavernij in Londen” waarin zij de fabrieksomstandigheden en behandeling van de _match girls_ uit de doeken deed.
Het management van Bryant & May probeerden werknemers te dwingen verklaringen te ondertekenen waarin ze de claims afwezen. Sarah Chapman was ondertussen al jarenlang vast werkzaam in de fabriek. Door het harde werken van haar ouders had zij een vorm van scholing gehad. Omdat ze de fabriek goed kende, kon lezen en schrijven lukte het haar om de positie van bookmaker te bemachtigen. Een functie met aanzien bij de lagere arbeiders aan de machines. Onder leiding van Sarah weigerden de werknemers de verklaringen te ondertekenen.
Dankzij het artikel van Annie Bessant kregen de match girls de sympathie van het publieke debat aan hun zijde. Dit was de eerste keer dat iemand de machtige luciferindustrie succesvol uitdaagden.
Mars naar een nieuwe werkelijkheid
Sarah rook een kans en organiseerde een staking. Op 5 juli 1888 legden 1400 het werk neer. Een dag later marcheerde zij met 200 vrouwen door Bouverie Street op zoek naar Annie Basset.
Sarah en Annie werkten samen om de boodschap van de meisjes verder uit te dragen. Samen met acht andere vrouwen richtte zij een stakingscomité op en hielden openbare bijeenkomsten. Het lukte ze om de pers te beheersen en de aandacht te trekken van parlementsleden, adel en de kamer van koophandel.
Oprichting van een vakbond volgde snel en Chapman werd een van de gekozen commissieleden. The Union of Woman Matchmakers werd de grootste vrouwelijke vakbond van het land.
Tot de macht capituleert
Sarah Chapman wist met geduld het juiste moment af te wachten om haar wereld te veranderen. Via Annie Basset kregen de match girls de kans om hun stemmen te verenigen en zich te mengen in het publieke debat. Hiermee lukte het ze om het machtige Bryant & May op de knieën te krijgen. Lonen stegen, arbeidsvoorwaarden verbeterden en boetes werden afgeschaft. Een enorme prestaties voor stemloze, kansloze, vrouwelijke arbeiders van de laagste klasse.
De vakbond wist het in 1908 zelfs voor elkaar te krijgen dat het gebruik van witte fosfor verboden werd.
Sarah Chapman en Annie Basset maakten het grote publiek bewust van de werk- en leefomstandigheden van de allerarmsten in de samenleving die ver weg woonden van Westminster, waar de besluiten genomen werden. Ze namen een enorm risico door in te gaan tegen machtige mannen met diepe zakken. Toch bundelden zij hun krachten, zeiden ‘nee’ en boden een oplossing. Ze lieten hun stem horen en effende daarmee de weg voor al die andere vrouwen die dezelfde mening hadden, maar minder moedig waren. Ze veranderden de wereld voor alle vrouwen en meisjes die na Sarah in een fabriek zouden werken, niet alleen in Londen, maar wereldwijd.
Sarahs boodschap aan jou kan niet duidelijker zijn; ‘Er is maar een klein vlammetje nodig om een enorme brand te stichten’.
Ontdek meer rebelse vrouwen
Benieuwd naar meer verhalen over rebelse vrouwen? Op deze pagina verschijnt regelmatig een nieuwe vrouw die aandacht verdient.
Liane de Pougy
Liane de Pougy leefde in het begin van de twintigste eeuw in Frankrijk. Zij leerde te leven met een naam die men wilde besmetten omdat zij openlijk opereerde als courtisane. Waar zij eerst beschimpt en uitgefloten werd, lukt het haar om de best betaalde vrouw van Frankrijk te worden in haar tijd.
Bestel nu de boekenlegger van Liane!
Zin in een rebelse boekenlegger? Bestel hem hier!
Mata Hari
De vrouw die werd gedood als waarschuwing voor mannen. Lees haar verhaal hier.
Sadako Sasaki
Een schreeuw om wereldvrede van een meisje dat overleed na zwarte regen. Lees haar verhaal hier.
Reactie schrijven