In het midden van het vorige millennium veranderde er veel in Europa. Zo ontwikkelde zich rond 1400 een onafhankelijke vorm van regeren. Belangrijke handelssteden konden door hun gunstige ligging -langs handelsroutes naar belangrijke Europese havens, of direct aan de Middellandse Zee- uitgroeien tot machtige stadstaten.
Door de rijkdom die de handel met zich meebracht, konden deze steden zich ontwikkelen tot autonome machten met een eigen regering. Deze regeringen noemen we ‘Communi’. Deze Communi fungeerden als oligarchie; de macht is in handen van een kleine bevoorrechte groep. In de stadstaten in Italië bestond deze groep vaak uit leden van één familie, ofwel ‘signorie’. Deze families hadden belang bij het behoud van hun macht. Ze vielen onder de bescherming van de Paus of de Keizer en konden daardoor politiek agressief optreden tegen andere families of buursteden. Bijzonder aan deze families is dat zij niet van adel waren, maar behoorde tot de welgestelde koopmansklasse. Een van deze machtige staten was Napels.
Napels en het Heilige Roomse Rijk
Napels behoorde ook tot ‘Regno di Napoli’ een van de koninkrijken in Zuid-Italië die onder het Heilige Romeinse Rijk viel. Het koninkrijk had veel last van de onderdrukking van Spanje en het Heilige Romeinse Rijk. Door haar ligging kon ze strategisch een enorme aanwinst zijn. Hierdoor deden de machten er alles aan om dit gebied aan zich te binden.
Het zuiden van Italië was omstreeks 1600 in handen van Spanje. Het viel op dat moment onder het Heilige Roomse Rijk. Dit rijk werd vanaf 1438 geregeerd door het Huis Habsburg. Een machtige geslacht in vroegmodern Europa. De monarchie kon uitgroeien tot een grootmacht door handig gebruik te maken van diplomatie in combinatie met vele huwelijken tussen verschillende vorstendommen. De Habsburgse heersers kampten met de moeilijkheid dat zij hun aandacht moeten verdelen tussen het regeren van hun eigen domeinen en de domeinen die vielen onder het Heilige Roomse Rijk. Door de geschiedenis van de monarchie bestonden er grote tegenstellingen tussen de landen die binnen het rijk vielen. Deze tegenstellingen waren met name op cultureel en bestuurlijk gebied erg groot.
Italiaanse Renaissance als propaganda
Italië kenmerkte zich rond de 15e eeuw door de Italiaanse Renaissance. De stadstaten hadden een grote invloed op de ‘wedergeboorte van de klassieke geletterdheid, kunst en cultuur’.
In Florence, waar de familie Medici aan de macht was, zien we dat kunstenaars als Michelangelo, Donatello, Botticelli, Raphael en Leonardo da Vinci een goede voedingsbodem vinden. Ook schrijvers als Petrarca en Dante verwerven binnen deze opbloeiende cultuur een plek op het toneel van de wereldgeschiedenis. Door de klassieke cultuur aan te halen, legitimeren de Italiaanse Signori hun macht. Hun macht concentreert zich in politiek, bestuurlijk en economisch opzicht in een ‘Rocca’, ofwel een hof. Dit zijn een aantal militair versterkte gebouwen vanwaaruit het gebied bestuurd wordt. De machthebbende familie woont hier ook. De familie en hun huishouden vormen een eigen gemeenschap binnen de stadstaat. Kunst en cultuur bekleden een belangrijke functie binnen de hoven. Kunst wordt ingezet als propaganda. De machthebbers gebruiken kunst om hun banden met een voorgaand regime aan te tonen of juist te verbreken. Binnen de gemeenschap van deze hoven hebben kunstenaars dus een belangrijke plaats.
Sprookjes gebaseerd op de Italiaanse hoven
Omstreeks 1575 wordt er in Napels een jongetje geboren, zijn naam is Giambattista Basile. Een jongen met een uitzonderlijk talent en een tomeloze fantasie. Een dichter en woordkunstenaar, die dol is op folklore en muziek. Hij dient als soldaat en hoveling bij verschillende Italiaanse prinsen en brengt tijdens zijn werk graag zelf geschreven gedichten ten gehoor. Maar hij heeft nog een grotere passie; sprookjes.
Giambattista Basile schrijft zelf verzonnen sprookjes en was daarnaast een gedreven sprookjessprokkelaar. Hij gebruikt zijn leven aan de verschillende hoven om zijn fantasie te prikkelen en zijn verhalen te testen.
Ondanks dat de meeste van ons deze man niet kennen, mogen we hem rekenen tot één van de meest invloedrijke schrijvers van de wereld. Hij was één van de eerste sprookjesverzamelaars ooit. De basis voor de bekendste sprookjes werden door hem opgetekend.
Zijn verzameling kennen we nu als "De cunto de li cunti overo de trattenemiento de peccerille" Dit boek wordt ook wel "Pentamerone" (Nederlandse vertaling; Het sprookje der sprookjes) genoemd. Het is een raamvertelling van vijf dagen. In het verhaal vertellen tien vrouwen, negenenveertig sprookjes aan een prins en zijn vrouw. Dit boek is de bakermat van de sprookjes zoals wij die nu kennen. Charles Perrault en de gebroeders Grimm gebruikten een aantal van deze verhalen als basis voor hun overbekende sprookjes als; Assepoester, Hans en Grietje, de gelaarsde kat, Doornroosje en Rapunzel.
Basile was een uitmuntende verteller, de mensen hingen aan zijn lippen, maar hij nam nooit de moeite om zijn verhalen uit te geven. Pentamerone is na zijn dood uitgegeven door zijn jongere zusje Adriana. Zij gaf zijn verhalen uit onder het pseudoniem Gian Alesio Abbatunis, wat een anagram is van Giambattista Basile. Adriana dacht dat hij dat wel zou kunnen waarderen.
Overschaduwd door zijn zusje
De familie Basile is een artistieke familie vol dichters, schrijvers en zangers. Adriana Basile is misschien wel de bekendste telg van de familie. Zij was componist en zangeres. Adriana was getrouwd met Mutio Barino en woonde met hem en hun drie kinderen aan het hof van Hertog Vincenzo Gonzaga van Mantua. Adriana was een zeer geliefde componiste die haar stukken vaak baseerde op poëzie. Helaas is er geen muziek van haar bewaard gebleven. We moeten het doen met de verschillende muzikale eerbetonen die aan haar zijn nagelaten door een aantal andere componisten uit die tijd. Wel kunnen we “Il teatro del glorie” nog lezen, een poëtisch eerbetoon aan haar.
Hemelse waardering
Wie twijfelt aan de waarde van kunst binnen de Italiaanse hoven of aan de kunde van Adriana Basile zou eens goed moeten kijken naar het schilderij Santa Cecilia van Antiveduto Gramatica. Op het schilderij staan twee muzikale engelen afgebeeld. De linker engel speelt op een harp, naar verluid is dit de harp van Adriana. Hij is versierd met bedrijfslogo inclusief het wapen van de familie Gonzaga én het wapen van Adriana.
Machtige inspiratie
Mijn bedrijf is vernoemd naar deze bijzondere vrouw. Zij wist te betoveren met haar stem, zette gedichten om tot kunst en bracht ons het allereerste sprookjesboek. Ik hoop dat ik een klein beetje in haar voetsporen mag treden. De geschiedenis, kunst en liefde voor het woord delen we. Ik hoop nu, eeuwen later, de mensen een klein beetje van haar magie mee te kunnen geven. Kunst moet een stem hebben, een platform en iemand die er in gelooft. Dat ben ik; Madame Basile.
Reactie schrijven